تاریخ جامع جنگ های صلیبی (جلد دوازدهم) متون اسلامی

فقر تاریخ‌نگاری جنگ‌های صلیبی از نکات مهم تاریخ‌نگاری اسلامی است. حوادث مهم جنگ‌های صلیبی در طی دو سده بیشتر در قالب واقعه‌نگاری روزشمار یا حولیات در کتب تاریخی متقدمین آمده و آنچه در این حوزه تاریخ‌نگاری اسلامی قابل برداشت است، تاریخ سیاسی و نظامی جنگ‌هاست نه تاریخ اجتماعی و فرهنگی. از این میان فقط یک اثر است که می‌درخشد. الاعتبار تألیف اسامه‌بن منفذ شیزری یک تصویر جامع از آنچه مشاهده کرده است. بی‌تردید اگر فرهنگ و جامعه‌شناسی صلیبی‌های مقیم شام را جست و جو کنیم، بهترین منبع ‌الاعتبار اسامه است. نگاهی واقع‌بینانه و منصفانه به رفتار اجتماعی، فرهنگی و علمی صلیبی‌های مقیم شام، که به دور از هر تعصب مذهبی، دور بودن مسیحیان آن روزگار از کاروان فرهنگ و دانش را ارائه می‌دهد و البته در میان مسیحیان بومی شرقی ساکن شام هم کسانی هستند که برخلاف هم‌کیشان مهاجم غربی خود از فرهنگ و خرد بهره‌ای برده‌اند. کتاب الاعتبار اسامه بن منقذ در سه فصل ۱. جنگ‌ها و سفرها؛ ۲. نکات ظریف و لطیف؛ ۳. رخدادهای ویژه صید و شکار، گزارش‌های خواندنی از جامعه صلیبی آن روزگار ارائه می‌دهد. متن دیگر این مجموعه الاعلام و التبیین فی خروج الملاعین الفرنج علی دیار المسلمین تألیف ابن حریری از نویسندگان ناشناخته قرن دهم هجری است. این کتاب گاهشمار مختصر و نه چندان دقیق جنگ‌های حدوداً دویست ساله صلیبی است و چون این کتاب و الاعتبار تنها دو مکتوب اختصاصی تاریخ‌نگاری اسلامی است با هم و با عنوان متون اسلامی چاپ شده‌اند.