تاریخ نگاری محلی ایران در دوره اسلامی ( تا سده هفتم هجری)

این کتاب به بررسی تاریخ‌نگاری محلی ایران تا پایان سده هفتم هجری و شناخت عوامل آغاز و استمرار این سبک تاریخ‌نویسی، مراحل رشد و شکوفایی، انواع و دوره‌های آن پرداخته است. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، تاریخ نگاری محلی ایران، از سده دوم هجری آغاز شد و برخلاف پندار رایج، عامل سیاست و تشکیل دولت‌های محلی در گوشه و کنار ایران نقشی مهم در شروع آن نداشت. این نوع تاریخ‌نویسی تا سده هفتم هجری در دو رشته کلی ادامه حیات داد: ۱. تاریخنامه‌های محلی؛ ۲. زندگینامه‌های محلی. تاریخنامه‌های محلی که خود تا پایان سده‌هفتم هجری سه‌دوره مختلف را پشت سر گذاشتند، آثاری هستند که کم و بیش از الگوی کتب تاریخی به‌معنای عام آن پیروی می‌کردند و معمولا در آنها اطلاعاتی درباره جنبه یا جنبه‌های گوناگون از تاریخ یک شهر یا ناحیه عرضه می‌شد. تک نگاری‌های مربوط به فتح شهرها و نواحی ایران، کتاب‌های فضائل و محاسن و آثاری که به ابعاد مختلف تاریخ یک شهر یا ناحیه پرداخته‌اند، سه گونه اصلی تاریخنامه‌های محلی را تشکیل می‌دهند که دوره‌های زمانی تألیف هر یک متفاوت است. زندگینامه‌های محلی که نگارش آنها از نیمه‌های سده سوم هجری آغاز شده، آثاری هستند که موضوع اصلی آنها شرح‌حال رجال و شخصیت‌های شهر یا ناحیه‌ای خاص است. بیشتر این نوع آثار، دورترین تاریخ‌های محلی ایرانی از نهاد سیاست به شمار می آیند و نشانه‌ای از تأثیر دولت‌ها در آغاز یا استمرار نگارش این گونه کتب در دست نداریم. زندگینامه‌های محلی خود بر دو نوع‌اند: دینی و غیر دینی. زندگینامه‌های محلی دینی عمدتا به شرح حال دانشمندان دینی به‌خصوص محدثان شهر یا ناحیه‌ای خاص اختصاص دارند، اما در نوع غیر دینی، شرح حال والیان، اشراف، شاعران و عموم دانشمندان موضوع بحث قرار گرفته است. فراز و فرود نگارش تاریخ‌های محلی ایرانی تا سده هفتم هجری با اوج و حضیض تمدن اسلامی هماهنگی کاملی نشان می‌دهد و آشکار می‌سازد که با از رونق افتادن علم و دانش در این قلمرو و رسوخ ضعف و فتور در ارکان جامعه اسلامی، نگارش تاریخ‌های محلی نیز از رونق افتاد.