پیش نیازهای مدیریت اسلامی (مشکات)

این کتاب شامل کنفرانس های ارائه شده استاد در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران است که به قلم آقای غلامرضا متقی فر تدوین و نگارش یافته است.
این کنفرانس ها در سیزده جلسه برگزار شده است که استاد در پایان هر جلسه به پرسش های حاضران پاسخ گفته اند.
در جلسه اول بحث انسان شناسی به منزله مقدمه علم مدیریت و سایر علوم انسانی به میان آمده، و در این باره از ارتباط انسان شناسی با مدیریت، راه ترویج ارزش های اخلاقی، انسان شناسی و فلسفه اخلاق، اسلام و ارزش های برتر در مدیریت اقتصادی سخن رانده شده است.
در جلسه دوم، بر ضرورت وجود مباحث انسان شناسی در رشته مدیریت تأکید می شود و این بحث زمینه ورود به مباحث انسان شناسی در جلسات بعدی را فراهم می سازد.
در جلسه سوم، اسرار پیچیده روان و سؤالات بی جواب، ارتباط روح و بدن در قرآن، ویژگی های عمده روح به عنوان حقیقت انسان، بررسی می شود.
در جلسه چهارم بحث درباره «مفهوم فطرت به مثابه یکی از مفاهیم کلیدی در انسان شناسی اسلامی» است. این بحث در جلسه پنجم ادامه یافته، گرایش های متزاحم خیر و شر در سرشت آدمی ارزیابی می گردد.
در جلسه ششم استاد از نظام ارزشی اسلام سخن می گویند و ویژگی های فراگیری و شمول، برخورداری از ارتباط و انسجام کافی، قابلیت تبیین عقلانی، تبیین لذت و سود نامحدود، حسن فعلی و حسن فاعلی و مراتب داشتن ارزش ها را برای آن برمی شمارند.
در جلسه هفتم ویژگی تبیین پذیری ارزش ها به منزله مهم ترین ویژگی نظام ارزشی اسلام، به تفصیل بررسی شده و به مناسبت، بحث هایی مانند تکامل پذیری انسان، تبیین معانی قرب الهی و مقصود از تکامل روح، مطرح گردیده است.
در جلسه هشتم، استاد تعابیری از قرب الهی را مطرح می سازند. سپس هدف از کسب ارزش های اخلاقی را در اسلام تبیین و دیدگاه اسلام را با دیدگاه مکاتب سودگرایی و لذت گرایی مقایسه می کنند.
در جلسه نهم، دو برداشت نادرست از «قرب» نقد می شود و از عناوین محبت خدا نسبت به آثار خود، معنای غضب و رضایت خدا، رضایت خدا از تذلل بندگان، و رابطه عبادت و کمال بحث به میان آمده است.
جلسه دهم که به موضوع فلسفه عرفان عملی اختصاص یافته است به موضوعاتی چون: انسان و توهم استقلال، نفی استقلال خود به منزله اولین گام در مسیر توحید، رابطه سیر و سلوک و رسیدن به توحید، نفی تفکر فرعونی، رسیدن به حقیقت توحید با «عمل» نه با «علم»، تلاش در جهت اصلاح بینش، اشاره می شود.
در جلسه یازدهم بحث روابط میان ارزش ها و تأثیر آنها بر یکدیگر مطرح و تضاد رفتاری افرادی که عبادت مستقیم دارند ولی عبادات غیرمستقیم آنها کم است، تحلیل شده است و در نهایت، تأثیر متقابل عبادات و گناهان مورد توجه قرار گرفته است.
در جلسه دوازدهم میان مدیریت مادی و مدیریت اسلامی مقایسه صورت گرفته و بحث های تزاحم منافع در مدیریت مادی، و امکان جمع صفاتِ به ظاهر ناسازگار (مثل قدرت و شجاعت، اعتماد به نفس و تواضع) در مدیریت اسلامی، تجلی ارزش های اسلام در عرصه مدیریت، حاکمیت ارزش ها بر کمیت و کیفیت تولید، دیدگاه مدیریت مادی درباره انسان ها و بهای بهره کشی از کارگر ـ که در این دیدگاه، لبخندها و ابراز محبت ها و دلسوزی ها ظاهری بوده، ابزار کار تلقی می شوند ـ مطرح شده است.
در جلسه سیزدهم برداشت های مختلف از اصطلاح «مدیریت اسلامی» مورد ارزیابی قرار گرفته، صحیح ترین معنای آن تعریف می شود که عبارت است از تأثیر نظام ارزشی اسلام بر مدیریت. آن گاه بر ویژگی ثبات در نظام ارزشی اسلام تأکید شده است و این ویژگی ریشه ارزش های اسلامی قلمداد می گردد و بینش سطحی به اسلام یکی از مشکلات معتقدان به اسلام در بحث های علوم انسانی شمرده شده است.
با توجه به اهمیت کتاب مزبور، ترجمه عربی آن با عنوان «الحاجات الأساسیه للإداره الاسلامیه» توسط آقای سلمان الأنصاری به کوشش انتشارات دارالنبلاء بیروت در سال ۲۰۰۲ میلادی(۱۴۲۳ قمری) منتشر شده است.