ولایت در فرهنگ اسلام (مفاهیم، انواع و پیامدهای سیاسی اجتماعی آن)

ولایت مهم‌ترین مفهومی است که به یک پدیده اجتماعی فراگیر اطلاق می‌شود، جنبه تضایفی دارد و آثار و نتایج مثبت و یا منفی برجسته‌ای در همه ابعاد زندگی برای تک‌تک افراد و کلیّت جامعه در پی می‌آورد. ولایت حقیقتی است پیچیده، دارای وجوه حقیقی و اعتباری و ابعاد روان‌شناختی و جامعه‌شناختی تا آنجا که به یک لحاظ جلوه عمیقی از محبت و نوع‌دوستی است به لحاظ دیگر تجلّی عظیم قدرت و اقتدار اجتماعی؛ از یک جهت زیباترین چهره مصلحت‌سنجی است و از جهت دیگر والاترین مظهر عبادت و خداپرستی یا برجسته‌ترین نوع استکبار و قدرت‌پرستی. ولایت در عمومی‌ترین مفهوم خود، دو چهره دارد: ۱. ولایت تکوینی که مبدأ هستی موجودات و منشأ اظهار قدرت به دست انبیا برای هدایت یافتن و باور معجزات و زمینه‌ساز معاد است برای نیکوکاران و گنهکاران به منظور اجرای عدالت و دادن پاداش‌ها و عقوبات؛ ۲. ولایت تشریعی که در شکل “ولایت‌های متعارض” و “ولایت‌های متقابل” و “ولایت‌های متوافق” ظاهر می‌شود؛ تا هم ابعاد سیاسی ملّی و بین‌المللی، تقنینی، اجرایی و قضایی را رهبری کند، به این امید که نظم، امنیّت، عدالت و آرامش همگانی را در پی داشته باشد و زمینه رشد به بالاترین حدّ کمال و برجسته‌ترین قلّه سعادت برای همه فراهم گردد.