درسهایی از نهج البلاغه، اثر حسینعلی منتظری، شرحی بر کتاب نهج البلاغه به زبان فارسی است.
این کتاب، مجموعهای است از سخنرانیهای مولف در موضوع نهج البلاغه که بهصورت درس تدوین شده است. کتاب با مقدمه عمادالدین باقی و ۲۴۸ درس در ۱۵جلد ارائه شده است.
در ابتدای هر درس فهرستی از محتوای آن درس بههمراه قسمتی از متن نهج البلاغه که مولف درصدد شرح و توضیح آن است، به نمایش گذاشته شده است.
مخاطب مطالب کتاب، عموم مردمند؛ لذا در این کتاب از طرح مباحث تخصصی و پیچیده اجتناب شده است و همه مباحث در قالبی ساده و روان بیان شده است.
از امتیازات کتاب این است که مولف سعی کرده واژگان دشوار را ریشهیابی کند و آنها را بهخوبی ترجمه نماید و نیز شقوق مختلف واژگان و احتمالات گوناگون و معانی مرتبط با بحث را یادآوری کند. این کار پسندیده مولف در سراسر کتاب بهکرات به چشم میخورد.
مولف در مواردی برای تمیز دادن معنا و مفهوم عبارات، به سایر نسخههای نهج البلاغه مراجعه کرده است و تفاوتهای جزئی میان کلمات و عبارات را استخراج و آنها را در کتابش مطرح نموده است. ایشان هرکدام از اقوال مطرحشده در این قسمت را نقد کرده و نظر راجح را برمیگزیند.
یکی دیگر از ویژگیهای کتاب، تعدد منابع مورد استفاده ایشان است. وی با رجوع به اقوال دیگر شارحان، نظرات آنان را استخراج و بازگو کرده و آنها را در ترازوی نقد قرار داده است.
یکی از ویژگیهای کتاب که آن را از دیگر شروح متمایز میسازد، سبک درسی بودن آن است. این کتاب – بهتبعیت از روش تدریس مولف در بازگویی و یادآوری – برخوردار از چکیده درس قبل و نیز استفاده از تمثیل، استعاره و تشبیه است.
به اعتراف مقدمهنویس، این کتاب در رشتههای گوناگون معارف بسیار سودمند است. به این منظور ایشان، ابعاد گوناگونی را که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته، توضیح داده است.
ایشان میگوید: یکی از ابعادی که در این شرح میتوان پیدا کرد، بعد عرفانی است و در اینباره به شرح خطبه ۱۰۴ نهج البلاغه که از نمونههای دروس اخلاقی سرشار از پندهای عمیق و نکات آموزنده است و نیز خطبه بلند قاصعه که درباره ترفندهای شیطان و شیاطین انسی برای تسلط بر انسان میباشد، اشاره میکند و در پایان خاطرنشان میسازد که مولف در سراسر کتاب، تذکرات اخلاقی فراوانی را با الهام از نهج البلاغه، به کام دل مخاطب میریزد.
بعد تاریخی کتاب از ابعادی است که مقدمهنویس به آن اشاره میکند و در اینباره میگوید: در سراسر کتاب نقلهای تاریخی به چشم میخورد که مولف برخی از آنها را از اساس باطل خوانده و برخی دیگر از این وقایع تاریخی مستند به رویات محکم میباشند و یا ماخوذ از گفتار حضرت علی(ع) در نهج البلاغه است که دورنمایی از اوضاع اجتماعی، فکری و اخلاقی مردم آن زمان میباشد؛ لذا برای کسانی که تحقیقات آنها مرتبط با آن زمان میباشد سومند است. علاوه بر آن، مولف، در موارد عدیدهای از علم رجال و درایه در کتابش بهره برده است[
پاورقیهای کتاب به مستندسازی برخی از محتویات کتاب اختصاص یافته است.