خواب گردها

دبیات آلمان‌ و آلمانی‌زبان، هم‌چون فلسفه‌اش، مجموعه‌ای از غول‌های ادبی را به جهان معرفی کرده که تأثیر شگرف‌شان تا امروز بر جامعه‌ی آلمان و کل خوانندگان‌شان در سرتاسر جهان باقی مانده است. اگر نیمه‌ی دوم قرن هجدهم و نیمه‌ی اول قرن نوزدهم، زبان آلمانی با گوته، هلدرلین، شیلر و بوشنر ادبیات را دگرگون کرد، در اواخر قرن نوزدهم و نیمه‌ی اول قرن بیستم این مهم با حضور و درخشش مان، دوبلین، بروخ و … میسر شد. اگر ادبیات قرن نوزدهمی آلمانی با شعرهای درخشان و نمایشنامه‌های بی‌نطیری هم‌چون فاوست و وویتسک شهره شد، چهره‌های قرن پسین، رمان را در قامت مهم‌ترین و کامل‌ترین فرم ادبی مناسب‌حال جهان مدرن برگزیدند و کوه جادو، برلین الکساندرپلاتس و خوابگردها از دل این رویکرد بود که خلق شدند و هم‌چون تکانه‌هایی عظیم جهان ادبیات را متحول کردند. نام «هرمان بروخ» در این میان تلالویی یگانه دارد که با سه‌گانه‌ی «خوابگردها» تحولی عظیم در فرم روایی رمان را موجب شد. «خوابگردها»ی بروخ با «دیگر نه‌»‌ی گذشته، «هنوز نه‌»ی آینده و «هم‌اینک» زمان حال، سه‌گانه‌ای را ساخته که ۱۸۸۸، ۱۹۰۳ و ۱۹۱۸ را در کلیتی عجیب پیوسته و تکین جا داده و فروپاشی هرآن‌چه ارزش بود و معنایی داشت را در گستره‌ی حرکت از جهان قدیم به جهان جدید نشان می‌دهد. بروخ نه در قامت مخالف و دشمن سنت یا مدرنیته، بلکه چون روشنفکری راستین جهان قدیم و جدید را موشکافانه زیر نظر گرفته و تناقض‌ها و تنش‌هایشان را در مواجهه با یکدیگر به گونه‌ای روایت می‌کند که با تدقیق در رمان بزرگش می‌توان فهم کرد که چرا جهان در فاصله‌ی کوتاه چند دهه گرفتار جنگ‌ها و مصیبت‌هایی این‌چنین عظیم شد. خوابگردها که در فاصله‌ی ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱ نوشته و منتشر شده، پس از قریب یک سده با ترجمه‌ی مترجم بزرگ دوران ما، «علی‌اصغر حداد» به فارسی برگردانده شده و فارسی‌زبانان به این واسطه، بالاخره می‌توانند رمانی که هم‌سنگ «در جست‌وجوی زمان از دست رفته» و «اولیس» است را بخوانند و عظمت آن را دریابند.

کتاب «خوابگردها» رمانی نوشته ی «هرمان بروخ» است که اولین بار در سال ۱۹۳۰ به چاپ رسید. «هرمان بروخ» با این سه گانه ی حماسی، نام خود را به عنوان یکی از برجسته ترین مبتکرین در ادبیات مدرن مطرح کرد: نویسنده/فیلسوفی پیشگام و قابل مقایسه با بزرگانی همچون «جیمز جویس»، «توماس مان» و «روبرت موزیل». «بروخ» با این که داستان خود را در دل اتفاقات روزمره ی زندگی در آلمان روایت می کند، اما به شکلی هوشمندانه به تغییرات وسیعی می پردازد که اندکی بعد، این زندگی روزمره را واژگون کرد. «بروخ» چه در حال نوشتن درباره ی یک افسر ارتش تندخو باشد، چه یک کتابدار غمگین و ناراضی، یا مردی فرصت طلب که از جنگ گریخته، خود را به اعماق ذهن کاراکترهایش می برد و تصویری فراموش نشدنی از جهانی را خلق می کند که به خاطر از دست دادن ایمان، اخلاق و منطق خود، در رنجی ناتمام گرفتار شده است