تاریخ جامع جنگ های صلیبی (جلد هشتم)

منابع سریانی و ارمنی گروهی از منابع مهم و ارزشمند جنگ‌های صلیبی است، چراکه کمتر از تعصبات متعارف و رایج مذهبی مورخان لاتین برخوردار است. در این‌گروه چهار کتاب از همه مهم‌تر است: یکی تاریخ متی رهاوی یا ماتیو ادسایی، تاریخ‌نگار ارمنی مقیم شهر رُها در نیمه اول قرن دوازدهم میلادی که به خوبی و البته مختصر دو جنگ صلیبی اول و دوم را شرح داده است؛ دیگری نوشته سمپات یا سمباد سردار ارمنی و برادر پادشاه ارمنستان. این سردار به شرق دور رفت و در قوریلتای مغول شرکت کرد. او حوادث شمال شام و انطاکیه را تا سال ۱۲۷۴م. بازگو می‌کند. برادر همین سردار هم به نام هیتوم یا حاتم که خود شاه ارمنستان بوده است راهی دربار خان مغول شد و خواستار پیمان مشترک با مغولان علیه مسلمانان آناطولی شد. زمانی که به فرانسه رفت در یک دیر به خدمت پرداخت و خاطرات خود را نگاشت. دیگری از مورخان ارامنه سوریه به نام میخائیل سوری است که تاریخ خود را در قرن دوازدهم میلادی با تمرکز بر بیزانسی‌ها، صلیبی‌ها و ترکمانان نوشت و آنچه را در دیدارهای سه گانه خود از بیت‌المقدس دیده بود بازگو کرد.