بحر در کوزه

این کتاب بر تمثیلات و داستان‌های یکی از گنجینه‌های ادبیات ایران، یعنی «مثنوی معنوی» دست گذاشته است. زرین‌کوب با اشراف کامل بر این اثر برجسته‌ی مولانا، داستان‌های آورده شده در مثنوی را نقد و تفسیر می‌کند. او این کتاب را در پانزده فصل نگاشته است. «مثنوی و مولانا در قصه‌ها»، «داستان‌های انبیا»، «سیمای خاتم رسولان»، «صحابه و مشایخ در قصه‌ها»، «حکایات امثال»، «تمثیلات در مثنوی»، «سئوال و جواب، و زبان حال»، «قصه‌های تمثیلی»، «داستان‌های امثال»، «داستان‌هایی از تفسیرها»، «قصه‌های نوادر»، «جد و هزل در لطایف»، «لطیفه‌ها و طنزها»، «هزل یا تعلیم» و «قصه و نقد حال» عناوین فصل‌های این کتاب هستند. او در مقدمه‌ی کتاب از قصه‌های مثنوی این‌طور می‌گوید: «در مثنوی، قصه‌هایی هست پیمانه‌ی معنی و نقد حال ماست و به هر صورت که در تقریر می‌آید، همواره متضمن رمزی است که لب معنی و سر باطن آن محسوب است و آشکار است که بدون تعمق در این رمزها تمام آن چه را در این قصه‌ها هست در نمی‌توان یافت… .» نام کتاب از بیت بیستم مثنوی معنوی که تبدیل به یک ضرب‌المثل در بین مردم شده، گرفته شده است: «گر بریزی بحر را در کوزه‌ای/ چند گنجد قسمت یک روزه‌ای»