فلسفه تحلیلی یا نقدی تاریخ شاخه‌ای از فلسفه علم است که از مبانی، مفاهیم بنیادی و گزاره های موجود در علم تاریخ، ذیل عنوانهای معرفت‌شناسی، روش‌شناسی، ارزش‌شناسی «علم تاریخ» بحث می‌کند. فلسفه تحلیلی یا نقدی تاریخ در واقع تحلیل فلسفی معرفتهای تاریخی است که به توصیف، تبیین و بیان سازوکار منطقی و عقلانی آنچه مورخان انجام داده‌اند، می‌پردازد. منظور از فلسفه تحلیلی یا نقدی تاریخ در این کتاب عبارت است از: ۱. بررسی صورت‌بندیها و پارادایمهای حاکم بر معرفتها و مطالعات تاریخی گذشته و معاصر؛ ۲. تأثیر پیش‌فرض‌ها و مفروضات مورخان بر معرفت تاریخی؛ ۳. معرفت‌شناسی و روش‌شناسی علم تاریخ؛ ۴. فهم و بیان همگرایی‌ها و واگرایی‌های علم تاریخ و سایر علوم هم‌مرز و نزدیک که ناشی از همگرایی‌ها و واگرایی‌ها در مبانی فلسفی آنها است؛ البته معنای پنجمی نیز فلسفه علم دارد، یعنی تحلیل و تشریح مفاهیم مورد استفاده در نظریه‌های علمی که چون علم تاریخ فاقد نظریه است، در این اثر نمی‌تواند مورد نظر قرار گیرد.
