تطورشناسی سیره‌نگاری: با تکیه بر نقش اصحاب امامان

اصحاب امامان(ع) با رویکرد کلامی- فضایلی و بن‌مایه‌ دفاع از اندیشه امامت به نگارش نبردهای امام علی(ع) پرداختند. تقابل دو جریان علوی و اموی و اصرار مروانیان به تحریف نقش آن امام(ع) در حوادث عصر نبوی، سبب شد تا اصحاب امامان(ع) به نگارش سیره نبوی نیز بپردازند و در گسترش ‌نگارش سیره نبوی و سیره اهل‌بیت(ع)، تأثیر به‌سزایی داشته باشند. مطالعات تطبیقی نشان می‌دهد که آنان انحصار تدوین سیره‌ نبوی را در زادگاهِ مدنی خود و وابستگی آن را به یک جریان فرهنگی خاص درهم‌پیچیدند، سیره‌نگاری عراقی را با گشودن محورهای جدیدی بنیان نهادند و آن را در دوشاخه شیعی و سنی سرعت‌ بخشیدند. سیره‌نگاری اصحاب امامان(ع)، شامل سیره نبوی و سیره اهل‌بیت(ع)، با دو ریز جریان واگرا و هم‌گرا و در گرایش‌های امامی، زیدی و فَطَحی استمرار یافت و امامیه بیشترین نقش و زیدیه و فَطَحیه کمترین نقش را ایفا کردند. پژوهش حاضر با رویکرد علمی، تطور سیره‌نگاری را با تأکید بر آثار اصحاب امامان شیعه(ع) بررسی می‌کند و از ذهن‌شناسی مؤلفان، ذکر اخباری از آنان و ره‌گیری و مقایسه برخی اخبار برای گمانه‌زنی بیشتر بهره می‌برد و به مسایلی مانند جایگاه علمی اصحاب و بستر حرکت آنان، بنیان‌گذاری یا استمراربخشی حرکت علمی اصحاب، انعکاس اخبار آنان در نسل‌های بعدی،گونه‌شناسی فکری، صنف‌شناسی‌ نگارشی، نوع‌شناسی تعامل آنان با دیگران و فرایندشناسی انتقال علوم به اصحاب و از آنان به آیندگان می‌پردازد.