امویان پس از صلح امام‌حسن(ع) با معاویه، به‌طور رسمی امر خلافت را (۴۱ تا ۱۳۲ هـ.ق) به‌دست گرفتند و با به‌کارگیری انواع حربه‌ها و ابزارهای مادی و برجای نهادن فجایعی همچون واقعه کربلا و هتک حرمت مکه و مدینه، توانستند با استبداد و تبعیض قومی‌ـ نژادی، بر قلمرو اسلام حکمرانی‌کنند، ولی با اقدامات ناشایست درجنبه‌های سیاسی، اجتماعی، مذهبی و فرهنگی انزجار عمومی را برانگیختند و اسباب سقوط خویش را مهیا کردند. با انتقال قدرت از امویان به عباسیان، فصل تازه‌ای در تاریخ اسلام پدیدآمد که مشتمل بر چهار دوره بود و بالغ بر ۵۰۰ سال به‌طول انجامید. استقرار و تثبیت خلافت، تمرکز قدرت در دست خلفا و استقلال کامل آنان در تدبیر امور ممالک اسلامی و حضور چشم‌گیر ایرانیان در امور سیاسی و نظامی، از ویژگی‌های عصر اول خلافت عباسی (۱۳۲-۲۲۷ هـ.ق) است. این عصر با تسلط ترکان بر دولت عباسی، در عهد خلافت معتصم، پایان یافت.
