دوئالیسم سینوی دکارتی و مونیسم صدرایی از منظر اشکالات فیزیکالیسم

پژوهش حاضر به منظور نشان دادن نقاط خلاء و کاستی‏های بحث در علم‏النّفس فلسفه اسلامی جهت پاسخ‏گویی به اشکالات و ابهامات فیلسوفان فیزیکالیست معاصر انجام شده است. محقّق ضمن مرور و تبیین دیدگاه سینوی و صدرائی در باب رابطه نفس – بدن، سلسله نظریات نوظهورگرایی در فلسفه ذهن را نیز شرح داده است. سپس بر پایه اشکالاتی که فیزیکالیست‏ها علیه دوئالیسم دکارتی و نیز علیه نوظهورگرایی قوی – قائل به مرتبه فرافیزیکی برای ویژگی‏های ذهنی – مطرح کرده‏اند، به‏دنبال سنجش سرفصل‏هایی از حکمت متعالیه برای پاسخ‏گویی به آن‏هاست. نویسنده با اشاره به برخی دیدگاه‏های مادّی‏انگار مدرن در باب هویت و حالات ذهنی، ادلّه تجرّد را عموماً غیر ناظر به این دست تئوری‏های معاصر و ناکارآمد در برابر آن‏ها ارزیابی می‏کند. همچنین تبیین‏های برگرفته از طبیعیات قدیم مانند «روح بخاری» را برای رفع ابهام فیزیکالیستی علیّت ذهنی و رابطه مرتبه فرافیزیک با فیزیک، ناموفّق می‏بیند و ارائه پیشنهادی برپایه ماهیت «انرژی» برای مرتبه فرافیزیکی نفس را نیز دچار مشکلاتی متعدّد و ناسازگار با مبانی فلسفه اسلامی می‏یابد. این پژوهش در خلال تلاش‏های مذکور، برخی نقاط قوّت تبیین صدرا و نیز بعضی کاستی‏های آن در مواجهه با فیزیکالیسم را متذکّر شده و نشان داده که تحلیل‏های حکمت متعالیه در عین مزیت نسبت به دوئالیسم سینوی – دکارتی، همچنان تا رسیدن به تبیین‏هایی برای پاسخ‏گویی و تفاهم در چارچوب فیزیکالیستی جدید، فاصله دارد. تحقیق پیش رو البته در صدد بیان اشکالات متعدّد موجود در تئوری‏های فیزیکالیستی نیست و صرفاً سنجش فلسفه اسلامی برای مواجهه با اشکالات مطرح شده از سوی آن‏ها را مدّ نظر قرار داده است.